افت سیگنال ICP یکی از شایع‌ترین و نگران‌کننده‌ترین مشکلات در آزمایشگاه‌های آنالیز عنصری است. کاهش ناگهانی یا تدریجی حساسیت دستگاه، می‌تواند ناشی از بیش از ۲۰ عامل مختلف - از یک گرفتگی ساده در نبولایزر تا تنظیمات پیچیده ژنراتور RF - باشد. شرکت پرتوشار با سال‌ها تجربه در تعمیر تخصصی ICP و تأمین قطعات اصلی، این راهنمای جامع را تدوین کرده است تا به شما کمک کند منشأ کاهش سیگنال ICP-OES یا افت سیگنال ICP-MS را به سرعت شناسایی و رفع کنید.

فلوچارت سریع تشخیص: مسیر منطقی برای پیدا کردن ریشه افت سیگنال در ICP

گام اول: تشخیص سریع نوع افت سیگنال (Signal Instability)

قبل از هر چیز، مشخص کنید مشکل شما از کدام نوع است:

گام دوم: عیب‌یابی بخش Nebulizer و سیستم نمونه‌برداری

بیش از ۴۰٪ موارد افت سیگنال ICP از این بخش ناشی می‌شود.

۱. تشخیص و رفع گرفتگی نبولایزر (Nebulizer Clogging)

• تست ساده: دبی نمونه (Sample Uptake) را با تایمر و استوانه مدرج اندازه بگیرید. کاهش بیش از ۲۰٪ نشانه گرفتگی است.
• روش معکوس (Back-Flushing):
  1. نبولایزر را از سیستم خارج کنید.
  2. سرنگ ۵ میلی‌لیتری را از حلال مناسب (۱۰٪ HNO₃ برای نمک‌ها، متانول برای مواد آلی) پر کنید.
  3. حلال را به آرامی از خروجی به سمت ورودی فشار دهید. هرگز از سیم استفاده نکنید!
• پیشگیری با پرتوشار: استفاده از فیلترهای نمونه ۰.۴۵ میکرون و نبولایزرهای خودتمیزکن (PFA) که توسط پرتوشار تأمین می‌شود.

۲. مشکلات پمپ پریستالتیک و Spray Chamber

• بررسی لوله پمپ: ترک، ساییدگی یا تغییر رنگ لوله باعث کاهش دبی می‌شود.
• تمیز کردن Spray Chamber: رسوب در محفظه اسپری باعث اتلاف نمونه و کاهش سیگنال می‌شود. هر ماه با محلول ۱۰٪ HNO₃ شستشو دهید.
• نکته فنی: اطمینان حاصل کنید دمای Spray Chamber (در مدل‌های دارای کنترل دما) روی ۲-۴ درجه سانتی‌گراد تنظیم شده است.

گام سوم: مشکلات Torch و پلاسما (Plasma Issues)

۱. تست حیاتی Yttrium (Bullet Test)

این تست سلامت کلی پلاسما و هم‌خطی اپتیک را بررسی می‌کند:

1. محلول ۱۰ ppm ایتریم (Y) را تهیه کنید.
2. دستگاه را روی حالت View Plasma (یا مشابه) قرار دهید.
3. محلول را آسپیره کنید. "گلوله" نور ایتریم باید:
   • کاملاً در مرکز کویل RF باشد.
   • حدود ۲-۳ mm زیر کویل قرار گیرد.
   • شکل متقارن و پایدار داشته باشد.
4. اگر گلوله نامتقارن یا جابه‌جا است: نشانه گرفتگی اینجکتور مشعل، تراز نادرست یا مشکل در جریان گاز است.

۲. تنظیمات گاز پلاسما (Gas Flow Rates)

• گاز پلاسما (Plasma Gas): معمولاً ۱۲-۱۸ L/min برای آرگون. کاهش فشار سیلندر یا نشتی باعث افت سیگنال ICP می‌شود.
• گاز کمکی (Auxiliary Gas): ۱-۲ L/min. تنظیم نادرست باعث ناپایداری پلاسما می‌شود.
• گاز نبولایزر (Nebulizer Gas): فشار آن را با فشارسنج مستقل چک کنید. انحراف از مقدار کالیبره شده (±۰.۵ psi) مشکل‌ساز است.

خدمات پرتوشار: کارشناسان ما می‌توانند با دستگاه‌های دقیق، نشتی‌یابی و تنظیم جریان گازهای شما را انجام دهند.

گام چهارم: عیب‌یابی RF Generator و سیستم الکترونیکی

مشکلات این بخش معمولاً باعث افت سیگنال کلی در تمام عناصر می‌شود.

۱. بررسی توان خروجی RF

• مقادیر توان RF (معمولاً ۱۰۰۰-۱۵۰۰ وات) را در نرم‌افزار چک کنید.
• اگر دستگاه اجازه می‌دهد، توان را ۵۰-۱۰۰ وات افزایش دهید و تغییر سیگنال را مشاهده کنید. عدم تغییر نشانه مشکل در کوپلینگ است.
• هشدار: افزایش بیش از حد توان باعث过热 شدن و آسیب به کویل می‌شود.

۲. تمیزکاری و بازرسی کویل RF (RF Coil)

1. دستگاه را خاموش و خنک کنید.
2. کویل را خارج کرده و با ذره‌بین بررسی کنید:
   • رسوب سفید/سبز: نشانه نشت نمونه یا گاز. با برس نرم و الکل تمیز کنید.
   • تغییر رنگ (آبی/بنفش): نشانه overheating و نیاز به تعویض.
   • خم شدگی یا آسیب فیزیکی: تعویض فوری لازم است.
3. پس از نصب، اطمینان حاصل کنید فاصله کویل تا مشعل دقیقاً مطابق دفترچه دستگاه است (معمولاً ۲-۳ mm).

گام پنجم: مشکلات خاص ICP-OES (اپتیک و دتکتور)

• آلودگی اپتیک (Lens/Window): کاهش تدریجی سیگنال در همه طول‌موج‌ها. نیاز به تمیزکاری تخصصی دارد.
• تنظیم طول موج (Wavelength Alignment): افت سیگنال در برخی عناصر خاص. نیاز به کالیبراسیون با لامپ مرجع.
• فرسودگی دتکتور (CCD/CID): افزایش نویز و کاهش نسبت Signal-to-Noise. نیاز به تعویض یا کالیبراسیون پیشرفته.

گام ششم: مشکلات خاص ICP-MS (مخروط‌ها و سیستم خلأ)

• گرفتگی یا فرسودگی مخروط‌ها (Cones):
  • Sampler Cone: افت سیگنال در همه عناصر، به ویژه جرم‌های بالا.
  • Skimmer Cone: افت شدید در حساسیت و افزایش تداخلات.
  • راهکار: بازرسی ذره‌بینی و تعویض در صورت نیاز. مخروط‌های اصلی را از پرتوشار تهیه کنید.
• مشکلات سیستم خلأ: افزایش فشار در Stage 1 یا 2. نیاز به تست نشتی و سرویس پمپ‌ها.

چک‌لیست فوری ۱۰ دقیقه‌ای برای تشخیص اولیه

1. ✅ دبی نمونه را چک کنید (باید ~۱ mL/min باشد).
2. ✅ فشار گاز نبولایزر را با فشارسنج مستقل تأیید کنید.
3. ✅ پلاسما را از نظر شکل و پایداری مشاهده کنید.
4. ✅ تست Yttrium (Bullet Test) را انجام دهید.
5. ✅ یک استاندارد شناخته شده (مثلاً ۱ ppm Cu) را آنالیز و با نتایج گذشته مقایسه کنید.
6. ✅ نویز زمینه (Background) را در منطقه بدون پیک بررسی کنید.

سوالات متداول (FAQ) درباره افت سیگنال ICP

نتیجه‌گیری پرتوشار:
«افت سیگنال ICP همیشه یک علامت است، نه خود بیماری. رویکرد سیستماتیک ارائه شده در این راهنما، به شما کمک می‌کند در ۸۰٪ موارد، مشکل را خودتان تشخیص دهید. برای ۲۰٪ موارد پیچیده‌تر (مشکلات الکترونیکی RF، کالیبراسیون اپتیک، تعویض دتکتور) که نیاز به تخصص و تجهیزات خاص دارد، تیم پرتوشار تنها یک تماس با شما فاصله دارد. به یاد داشته باشید، نگهداری پیشگیرانه و استفاده از قطعات با کیفیت، بهترین راه برای جلوگیری از افت سیگنال غیرمنتظره است.»