دتکتور FID دستگاه GC شما روشن نمیشود؟ چکلیست گامبهگام برای یافتن علت و رفع سریع مشکل
عدم روشن شدن یا شعلهور نشدن (Ignition Failure) دتکتور FID یکی از مشکلات رایج و فوری در کار با دستگاههای کروماتوگرافی گازی (GC) است که میتواند باعث توقف کامل آنالیزها شود. برای ایجاد یک شعله پایدار، سه شرط اساسی باید همزمان فراهم باشد: وجود گازهای سوخت (هیدروژن) و اکسیدان (هوا) با نسبت و جریان صحیح، عملکرد درست سیستم جرقه زن (Igniter) و نبود نشتی یا انسداد در مسیر. این مقاله یک چکلیت عملیاتی و گامبهگام ارائه میدهد تا به سرعت منشاء مشکل را پیدا و آن را رفع کنید.
مسیر منطقی عیبیابی قدمبهقدم برای تشخیص علت روشن نشدن شعله FID
چکلیست گامبهگام عیبیابی (از ساده به پیچیده)
این مراحل را به ترتیب دنبال کنید. در بیشتر موارد، مشکل در یکی از مراحل اولیه برطرف میشود.
گام ۱: بررسی ابتدایی و واضح (پیش از هر کاری)
- آیا دتکتور روشن است؟ مطمئن شوید کلید برق دتکتور FID روی حالت "ON" است و چراغ مربوطه روشن است. گاهی اوقات سادهترین موارد فراموش میشود.
- آیا دمای دتکتور به حداقل لازم رسیده است؟ اکثر دستگاهها تا رسیدن دمای FID به حداقل تنظیم شده (معمولا بالای ۱۵۰ درجه سانتیگراد) اجازه جرقه نمیدهند. صبر کنید تا دما به set point برسد.
- آیا پیغام خطای خاصی روی صفحه نمایش میآید؟ خطاهایی مانند "Detector Temperature Not Ready" یا "Hydrogen Flow Failure" را بررسی کنید.
گام ۲: بررسی سیستم گازها (شایعترین علت)
- فشار و جریان گازها را چک کنید:
- سوخت (هیدروژن - H₂): فشار سیلندر و رگولاتور باید کافی باشد (معمولاً ۴۰-۶۰ psi). جریان هیدروژن را مطابق روش کار دستگاه تنظیم کنید (مثلاً ۳۰-۴۰ mL/min).
- هوا (Air): فشار هوای فشرده یا ژنراتور هوا باید مناسب باشد (معمولاً ۵۰-۸۰ psi). جریان هوا باید حدود ۳۰۰-۴۰۰ mL/min باشد.
- نسبت گازها: نسبت هوا به هیدروژن معمولاً حول ۱۰:۱ است. جریان بسیار کم هوا یا بسیار زیاد هیدروژن مانع اشتعال میشود.
- تهی شدن سیلندرها: مطمئن شوید سیلندرهای هیدروژن و هوا خالی نشدهاند. گیج فشار روی رگولاتور را بررسی کنید.
- بسته بودن شیرهای (Valves) مسیر گاز: اطمینان حاصل کنید شیرهای دستی روی خطوط گاز یا روی خود دستگاه به طور تصادفی بسته نشده باشند.
- گرفتگی یا آلودگی خطوط و فیلترها: فیلترهای inline در مسیر هوا یا هیدروژن ممکن است گرفته باشند. به صورت موقت آنها را جدا کرده و تست کنید.
گام ۳: بررسی سیستم جرقه زن (Igniter)
- شنیدن صدای جرقه: هنگام فشار دادن دکمه Ignite، صدای تیکتیک یا جرقه مشخصی از محفظه FID باید شنیده شود. اگر صدا نیست، مشکل از مدار جرقه است.
- بررسی سیمهای جرقه (Spark Wires/Cables): اتصالات سیمهای ولتاژ بالا که به جرقهزن و بدنه متصل هستند را چک کنید. این سیمها ممکن است شل، اکسید شده یا شکسته باشند.
- بررسی خود جرقهزن (Igniter Tip): الکترود جرقهزن (معمولاً یک سیم پلاتینیوم یا تنگستن) ممکن است کثیف، خورده یا فاصله آن از بدنه (Ground) نامناسب باشد. فاصله آن را مطابق دفترچه راهنما (اغلب ۳-۶ mm) تنظیم کنید.
- منبع ولتاژ بالا (High Voltage Source): اگر تمام اتصالات سالم است اما جرقهای ایجاد نمیشود، ممکن است ماژول تولید کننده ولتاژ بالا خراب شده باشد.
گام ۴: بررسی نشتی (Leak) و انسداد
- تست نشتی در اطراف FID: یک نشتی حتی کوچک در واشر (Seal) درب FID یا اتصالات ورودی گاز میتواند مانع ایجاد خلوص گاز و فشار لازم برای شعلهور شدن شود. با محلول نشتیاب این نقاط را بررسی کنید.
- بررسی نازل (Jet) FID: نازل خروجی گازها ممکن است با ذرات کربن (سوخت ناقص) یا سیلیکا (از ستون) مسدود شده باشد. آن را خارج کرده و با یک سیم ظریف مناسب (مانند سیم تمیزکردن پیپت) یا در حمام اولتراسونیک تمیز کنید.
- واشر (Seal) ستون در FID: اگر ستون به درستی در نازل FID نصب نشده یا واشر آن فرسوده باشد، گازها نشت کرده و شعله روشن نمیشود. ستون را دوباره نصب کنید یا واشر آن را تعویض کنید.
گام ۵: بررسی الکترودها و آلودگی
- الکترود جمعآوری یون (Collector Electrode): اگر این الکترود با لایهای عایق (مثل اکسید سیلیکون) پوشیده شده باشد، ممکن است مدار شعله کامل نشود. الکترود را با سمباده نرم یا حلال مناسب تمیز کنید.
- عایقهای سرامیکی (Ceramic Insulators): عایقهایی که الکترودها را نگه میدارند، اگر کثیف یا رسانا شوند (مثلاً با نمکها)، میتوانند باعث اتصال کوتاه و جلوگیری از جرقه شوند. آنها را خارج و با حلال (مانند متانول) تمیز کنید.
- محفظه (Chamber) کثیف: تجمع ترکیبات غیرآلی یا کربن در محفظه FID میتواند مسیر شعله را مختل کند. محفظه را با حلالهای مناسب بشویید.
جمعبندی و اقدام نهایی
| علائم همراه | احتمال قوی علت | اقدام فوری |
|---|
| هیچ صدای جرقهای شنیده نمیشود |
مشکل در سیستم جرقهزن، سیمها یا منبع ولتاژ |
بررسی سیم جرقه و اتصالات (گام ۳) |
| صدای جرقه هست اما شعله روشن نمیشود یا بلافاصله خاموش میشود |
مشکل در گازها (فشار، جریان، نسبت) یا نشتی |
بررسی فشار و جریان گازها، تست نشتی (گام ۲ و ۴) |
| شعله روشن میشود اما بسیار ضعیف یا ناپایدار است |
انسداد نازل، آلودگی الکترودها، جریان گاز ناکافی |
تمیزکاری نازل و الکترود جمعآور (گام ۴ و ۵) |
اگر پس از طی تمام مراحل فوق، مشکل روشن شدن شعله FID برطرف نشد، ممکن است خرابی در برد کنترل دتکتور، سنسورهای داخلی یا ماژولهای پیچیدهتر الکترونیکی رخ داده باشد. در این مرحله، نیاز به مداخله تخصصی است. شرکت پرتوشار با دارا بودن تجهیزات تست و مهندسین مجرب، آماده ارائه خدمات تعمیر تخصصی دتکتور FID و رفع مشکلات پایهای و الکترونیکی آن است.
حرف آخر تکنسینهای پرتوشار:
«برای رفع مشکل روشن نشدن FID، خونسرد باشید و سیستماتیک پیش بروید. همیشه از سه اصل شروع کنید: گاز، جرقه، نشتی. در ۸۰٪ موارد، تنظیم مجدد جریان گازها یا تمیز کردن ساده جرقهزن مشکل را حل میکند. هرگز با وجود بوی گاز هیدروژن، بارها دکمه جرقه را نزنید. ابتدا مطمئن شوید نشتی وجود ندارد.»